Ali Rıza ARDEBİLİ:
1. Mevcut Aşamadan Sonra:
– Azerbaycan ve Azerbaycan’dan uzak Türklerin başarıları olduğu gibi kalır. Zamanla bugünkü başarıların üzerine yenileri eklenebilir.
– İran, bölge ve dünya kamuoyuna, İran’da güçlü bir Türk siyasi faktörünün varlığını kanıtladı.
– İran’da Türklerin bir siyasi gerçeklik bloğu olarak konsolide olma potansiyeli kanıtlandı.
– “Azeri” projesi sona erdi.
– Türk markası, İran’da, hatta merkezci gruplar için, bir Cumhurbaşkanı çıkaran olumlu bir marka olarak tanındı.
– Türk kitlelerinde özgüven arttı, asimilasyon değirmeninin Türkleri eritme işi yavaşladı.
2. Yerli Kadrolar ve Sadece Türk Kökenli, Ancak Türk Kimliğine Duyarlılığı Olmayan Kadrolara Yeni Devlet Kabinesi ve Diğer Yürütme Yapılarında Yer Verilir:
Sonuç: Dr. Mejdfar ve Dr. Afşar Süleymani gibi milli kadrolar layık oldukları pozisyonlara gelemese de, diğer yerli kadrolar ve sadece Türk kökenli kadroların devlette yer alması, tarihte İran devletçiliğinde olan Türklerin paylarının kısmen onlara geri verilmiş olur.
3. Milli Aktifler, Oluşan Fırsatı Doğru Değerlendirip Bir “Monitöring” Organı Kurarlar:
Bu organ hem Cumhurbaşkanına hem de kamuoyuna periyodik raporlar verir.
Sonuç: Bu monitöring organı, faaliyet alanını ve meşruiyet alanını genişletip, hükümet, kamuoyu ve medyanın muhatap aldığı bir “temsilci” yetkisi kazanır.
4. Pezeşkiyan, İran’ın Derin Krizlerinin Birkaçına Çare Bulur:
Sonuç: Tarihte İran devletçiliğinde olan Türklere özgü yönetim yeteneği, yüz yıldan sonra bir kez daha herkese kanıtlanır. 100 yıl Türksüz yönetimin iflas etmesi ve bu iflastan İran’ı yalnızca Türklerin seçtiği bir Türk evladının kurtarması kanıtlanır. Gelecekte İran’ın yönetim ekipleri bu faktörü göz önünde bulundurarak yapılanma zorunluluğuna tabi olur.
5. Pezeşkiyan, İran’ın Derin Krizlerinin Birkaçına Çare Bulduktan Sonra, Ya Esasen Ciddi Bir Performans Göstermeden, Kusursuz ve Sessizce Evde Oturmayı Tercih Eder.
– Sonraki hayatında, belki bir meşru siyasi lider olarak, daha keskin fikirleriyle, sisteme karşı üstün bir ahlaki pozisyondan eleştirel fikirler ileri sürebilir ve İran’da kamuoyunun oluşmasına ve söylem yaratmasına müdahale edebilir. Yani son yıllarda durduğu yere geri dönüp daha keskin bir konumdan eski rolünü oynamaya devam edebilir.
Sonuç: Merkez-çevre, merkez-Azerbaycan ve merkez-Türk ilişkileri tarihinde acı bir deneyim yaşanır. Türkler ve diğer ayrımcılık mağdurları, hatta İran’ı krizlerden kurtarmak gibi önemli bir işte, merkezin Türklere ve diğer Fars olmayanlara karşı hoşgörüsüzlüğü bir gerçek olarak kaydedilir. Bu ise gelecekte oluşacak itiraz dalgalarının hareketlenme fırsatlarında, büyük bir kitlenin rejime karşı müdahale etmesine bir enerji kaynağı oluşturur.
6. Yukarıdaki Senaryoların Tamamı veya Bunlara Dahil Olan Unsurların Kombinasyonu ya da Esasen Bu Yazıda Düşünülmemiş Senaryoların Ortaya Çıkması.
