Hacı Beytullah MUTLU:
Kardeş ülke can Azerbaycan’da tarihi bir kale bulunmaktadır. Bu kale tarihi bir eserdir ve yüksekliği tahminen 28 metredir. Kale, iç kısımlarını 8 eşit parçaya ayıran ve günümüzde meşhur bir anıt olarak dikkat çeken bir yapıdır.
1964 yılından itibaren müze olarak faaliyet gösterse de, 2000 yılında UNESCO’nun Dünya Mirası Listesi’ne girmiştir. Taşlardan örülü dairesel delikler hat şeklinde mevcuttur. Kardeş ülkenin sembol eserlerinden biri olan bu yapı, para birimlerinde de yer almaktadır.
Son dönemlerde Nevruz Bayramı’nın kutlamaları burada gerçekleştirilmektedir. Etimolojiye bakıldığında, en yaygın kabul gören hikaye, Bakü hanının kızının ailesinin zulümlerine dayanamayarak kendisini Hazar Denizi’nin sularına bırakarak yaşamına son vermesidir.
Bu eserin Sümer dönemine ait olduğu söylense de, aslında 12. yüzyılda inşa edilmiştir. Bu inşa işlemi 3000 yıl kadar sürmüştür. Kalenin duvarlarındaki kitabe Arapça yazılarak, “Davud’un oğlu Mesut’un kulesi” ibaresi yer almaktadır.
Bazı söylemlere göre Roma dönemine ait olduğu da belirtilse de, Kız Kalesi tüm dünya Türk ülkelerinde benimsenmiştir. Birçok işlevi vardır:
1. Zerdüştlük Tapınağı
2. Sessiz Kule
3. Göz Kulesi
4. Gözlemevi
Birçok amaçla kullanılmış olsa da, bir aşk hikayesinin mekanı da olabilir. Zerdüştlük dönemi ise ateşperest Türklerin tapınağı olarak bilinmektedir. Dünya ülkeleri benzer eserler yapmaya çalışsa da, benzeri yapılamamaktadır. Yüzyıllar boyunca çeşitli savaşlarda zarar görmüş olsa da, Orta Çağ dönemi restorasyon dönemidir. Kız Kalesi sadece bir aşk hikayesi değil, aynı zamanda bir savunma yeri olarak da bilinir. Yüksekliği, dış görünümü ve diğer özellikleri ile benzeri bulunmayan Kız Kalesi, tüm dünyanın ilgisini çekmektedir. Azerbaycan mimarisinde kale, savunmayı güçlendirmek amacı ile yapılmıştır.
Bu eser, dev bir kaya üzerine inşa edilmiştir ve huzur verici bir görünüme sahiptir. İnsan ruhunu sakinleştiren bu eser, her yıl yabancı ziyaretçilerin gözdesidir. Aslında bu kale, Hazar Denizi’ni kontrol etme mazgalları ile de öne çıkmıştır. İçerisinde kayadan yapılan su kuyusu, profesyonel mimarlığın son noktasıdır.
Şirvanşahlar Sarayı ile arasında gizli bir yeraltı kuyusu olduğu varsayılmaktadır. Bu konu hakkında Azerbaycan ve diğer Türk ülkelerinde çeşitli tiyatro ve sinema eserlerinde işlenmiştir. 2010 yılından sonra her yıl Haydar Aliyev Vakfı’nın organizasyonlarında çeşitli sanatsal festivaller düzenlenmektedir. 2008-2013 yılları arasında eğitim aldığım dönemde her yıl ziyaret ettiğimde, Türk mimarisinin son örneklerini görmek beni mutlu etmiştir.
Azerbaycan’da ise;
1. Hazar Kıyısındaki Savunma Yapıları
2. Şuşa Tarihî ve Mimari Koruma Alanı
3. Ordubad Tarihî ve Mimari Koruma Alanı
4. Bakü Dağ Merhelesi
5. Lökbatan Çamur Volkanı
6. Ateşgah
7. Nahçıvan Türbeleri
Bu dünya miraslarına sahip çıkarak gelecek nesle daha görkemli bir tarih bırakmak bizlerin elindedir.
