Dr. Hamid ŞEHANEGİ:
Azerbaycan, tarihi ve kültürel geçmişiyle zengin bir ülke olarak, Doğu ve Batı’nın kesişim noktasında yer alır. Bu konumu, Azerbaycan’ın görgü kurallarını ve sosyal etkileşimlerini hem geleneksel değerler hem de modern normlarla şekillendirmiştir. Bu yazıda, Azerbaycan toplumunun görgü kurallarına dair genel bilgiler, günlük yaşamda ve sosyal etkileşimlerde dikkat edilmesi gereken incelikler anlatılacaktır.
Aile ve Misafirperverlik
Azerbaycan’da misafirperverlik en temel görgü kurallarından biridir. Azerbaycan kültüründe misafir ağırlamak büyük bir onur kabul edilir ve ev sahipleri, misafirlerini en iyi şekilde ağırlamak için ellerinden geleni yapar. Birine misafirliğe gittiğinizde, ev sahibinin size sunduğu ikramları kabul etmek bir nezaket göstergesidir. İkram edilen yemekleri ve içecekleri geri çevirmek, ev sahibi için bir saygısızlık olarak algılanabilir. Özellikle yemek davetlerinde, sofrada uzun sohbetler ve ikramlar önemli bir yer tutar. Evde yemek yenirken, sofraya oturmadan önce ev sahibine teşekkür etmek ve ondan izin almak da bir görgü kuralı olarak kabul edilir.
Aile bağları Azerbaycan toplumunda güçlüdür ve aile içi ilişkilerde saygı oldukça önemlidir. Gençlerin büyüklerine karşı saygılı davranması beklenir. Özellikle yaşlı bireylerle olan ilişkilerde kibar ve dikkatli davranmak gerekir. Yaşlı birine karşı ses yükseltmek, onların fikirlerine saygı göstermemek toplumda hoş karşılanmaz.
Selamlaşma ve Hitap
Azerbaycan’da insanlar arasındaki selamlaşmalar genellikle sıcak ve içtendir. Geleneksel olarak erkekler birbirleriyle tokalaşırken, yakın arkadaşlar ve aile üyeleri birbirlerine sarılarak selamlaşabilirler. Kadınlar arasında da tokalaşma yaygındır, ancak daha samimi bir ilişkileri varsa yanaktan öpme de sıkça görülür. Karşı cinsten biriyle selamlaşırken genellikle daha mesafeli bir yaklaşım sergilenir; tokalaşma her iki tarafın isteğine bağlıdır. Bu nedenle, Azerbaycan’da selamlaşırken karşı tarafın beden dilini gözlemlemek önemlidir.
Resmi ortamlarda veya daha mesafeli ilişkilerde, hitap şekline dikkat etmek gerekir. Saygıyı ifade etmek için “hanım” (bayanlar için) ve “bey” (erkekler için) hitapları kullanılır. Bu kelimeler isimlerin ardından getirilerek kişiyle daha resmi bir şekilde konuşulur. Örneğin, “Elçin Bey” veya “Leyla Hanım” şeklinde hitap etmek, saygı ifadesidir.
Giyim ve Davranış
Azerbaycan, modern bir ülke olmakla birlikte, muhafazakâr geleneklere de bağlıdır. Özellikle kırsal bölgelerde ve dini hassasiyetlerin yüksek olduğu yerlerde, giyim konusunda dikkatli olmak önemlidir. Kadınların, omuzlarını ve dizlerini kapatacak şekilde giyinmesi tercih edilirken, erkeklerin de aşırı gösterişli veya şatafatlı giyimden kaçınması beklenir. Şehir merkezlerinde ve daha modern çevrelerde, özellikle Bakü’de giyim tarzı daha özgürdür, ancak yine de toplumsal ortamlarda aşırı dikkat çekici kıyafetlerden kaçınılması bir görgü kuralı olarak algılanır. Davranışlarda ise, Azerbaycan’da kibar ve sakin olmak saygının temel göstergesidir. Özellikle toplumsal alanlarda yüksek sesle konuşmak, aşırı el kol hareketleriyle dikkat çekmek veya başkalarının konuşmalarını kesmek, toplumsal normlara aykırı olarak görülür. Özellikle büyük toplantılarda veya resmi törenlerde, saygılı ve sakin bir tutum sergilemek önemlidir.
Ziyaretler ve Hediyeleşme
Azerbaycan’da birini ziyaret ederken hediye götürmek yaygın bir adettir. Misafirliğe gidilen eve küçük bir hediye götürmek, ev sahibine duyulan saygıyı ve minnettarlığı gösterir. Özellikle çiçek, çikolata veya ev yapımı bir tatlı, hediye olarak tercih edilen şeylerdir. Ancak hediyeleşmede önemli olan bir başka nokta da hediyeyi verirken gösterilen nezakettir. Hediye vermek büyük bir incelik göstergesi kabul edilir ve karşı taraf tarafından da büyük bir saygıyla kabul edilir. Ev sahibi de gelen misafire hemen hediye ikramında bulunabilir veya takdirini ifade eden bir jest yapabilir.
Dini Hassasiyetler Azerbaycan nüfusunun büyük çoğunluğu Müslümandır ve İslam dini, toplumun sosyal yapısında önemli bir yere sahiptir. Ancak, Azerbaycan’da dini hoşgörü yüksektir ve seküler bir yaşam tarzı yaygındır. Dini hassasiyetler, özellikle ibadet vakitlerinde ve dinî günlerde daha çok kendini gösterir. Ramazan ayı gibi özel dönemlerde, toplum içinde oruç tutanlara saygı göstermek, toplumsal görgü kurallarının bir parçası olarak kabul edilir.
Azerbaycan görgü kuralları, Doğu ve Batı’nın etkilerini barındıran zengin bir kültürel yapıya sahiptir. Aile değerleri, misafirperverlik, saygı, nezaket ve dini hassasiyetler bu kuralların temel taşlarını oluşturur. Hem geleneksel değerlere bağlı kalınması hem de modern toplum normlarının benimsenmesi, Azerbaycan’da toplumsal ilişkilerin dengeli ve uyumlu bir şekilde gelişmesini sağlamaktadır. Azerbaycan’da görgü kurallarına uygun davranmak, toplum içinde saygı görmek ve sağlıklı ilişkiler kurmak için son derece önemlidir.
